Erken Müdahale & Öğrenmeye Hazırlık Becerileri
Erken tanı ile nörolojik, gelişimsel
kromozomal vb. nedenler ile gelişim alanlarında akranlarından farklı gelişim gösteren ya da risk grubunda olan çocuklarımız belirlenir. Erken müdahale ile, özel gereksinimleri belirlenmiş çocuklarımıza ihtiyaçları doğrultusunda planlanan bir eğitim süreci başlatılmış olmaktadır. Erken müdahale sürecinde öğrenimin ilk aşaması olan Öğrenmeye Hazılık Becerileri hedef alınarak bireyselleştirilmiş eğitim programları hazırlanmaktadır. Bu programların odak noktası; özel gereksinimli bireyin çocuk gelişim aşamalarında yer alan yaşına uygun becerileri öğrenebilmesi için eğitimcilerini dünyasına kabul etmesini sağlamaktır. Dünyasına dahil olabildiğimiz her çocuk için eğitim ortamına bağımsız olarak girip öğrenime açık bir tutum sergileyerek eğitimcisi ile iletişime açık olmasını hedeflemekteyiz.
Oyun Becerileri
Özel gereksinimli çocuklarımız çok küçük yaş dönemlerinde yapılandırılmış ve öğretime ağırlık verilen bir eğitim sürecine maruz kalmaktadır. Unutulmamalı ki özel gereksinimi her ne olursa olsun karşımızda ki birey hala bir çocuk ve her çocuk en güzel oyunla öğrenir.
İlgilerinin takip edildiği, yeteneklerine odaklanılarak hazırlanmış kurguların olduğu, eğlenerek öğrenmek odağında oluşturulan ve mutlu eğitimcilerin yer aldığı bir süreç, oyun becerilerinin özel eğitimdeki etkisini ortaya çıkaracak en temel noktalardan oluşturulmuştur. Oyun becerileri her yaş grubunda hedeflenen becerilere uygun olarak planlanabilir ve uygulanabilir. Oyun becerileri, aynı zamanda tüm beceri grupları ile eş zamanlı olarak yürütülebilir. Örneğin en popüler çalışma alanı oyun becerileri ile dil ve konuşma becerilerinin birlikte yürütülmesidir.
Oyun becerierinin özel eğitim sürecinde bu kadar önemli olmasına karşın aktif ve verimli kullanılabilmesi için '' Ses Oyunları, Nesne ile Oyunlar, Sembol Öncesi Oyun ve Sembolik Oyun '' gibi temel oyun becerilerinin öğreniminin de hedeflenmesi oldukça önemlidir.
Oyun becerileri boş zamanlarını değerlendirebilen üretken çocuklar yetişmesi için en önemli beceri alanlarının başında gelmektedir.
Söz Öncesi İletişim Becerileri
Söz Öncesi İletişim Becerileri; Öğrenmeye hazırlık becerileri ile uygulanmaya başlanan '' Dikkat, Taklit, Sıra Alma ve Ortak Dikkat '' becerilerinin yer aldığı beceri grubudur. Dil ve konuşma becerilerinin ön koşul becerilerinin yer aldığı temel becerilerin edinimi üzerine odaklanmış bir programdır. Program dahilinde sözsüz iletişim becerilerinin öğretimi ile iletişim duvarlarının yıkılması ve etkileşim temelli bir sürecin ilk adımlarının atılmasını hedeflenmektedir.
.jpg)
Konuşmaya Hazırlık Egzersiz Programı
Dil ve konuşma becerilerini edinmesi planlanan çocuklarımızın öncelikle hazırbulunuşluklarının tamamlanması diğer bir deyişle ''bir beceriyi öğrenebilmek için önkoşul becerilerin ediniminin tamamlanmış olması'' gerekmektedir. Ön koşul becerilerden en önemlileri genelden özele sıralandığında yüz, ağız, çene, yanak ve dil kaslarının koordinesi ve doğru kullanımı olarak sıralanabilir. Bu amaçla programımız dahilinde Oral Terapi ve Dil-Dudak Egzersizleri temelinde hazırlanan egzersiz programı, özel gereksinimli bireyin yüz, ağız, çene, yanak ve dil kaslarının dil ve konuşma becerileri için hazır hale gelmesi için uygulanmaktadır.
Alıcı ve İfade Edici Dil Becerileri
İnsan zihni bir çok felsefi yaklaşımda boş bir levha olarak kabul edilir; çevresel koşullar ve öğrenimleri insan zihnini şekillendirebilir. Özel gereksinimli bireylerde de durum benzer şekilde ilerler. Öğrenmeye hazırlık becerileri ve devamında gelen konuşma ve oyuna hazırlık becerilerini tamamlayan özel gereksinimli bireyler artık zihinlerinde şemalar oluşturmaya hazırdır. Bu noktada günlük hayatında kullandığı en temel sözcüklerden başlanarak kategorize edilen (Vücudumuz Ünitesi, Meyveler Ünitesi vb.) ünitelerin, şemalar oluşturularak öğrenimini hedefleyen alıcı dil becerileri programı başlamaktadır. Alıcı dil becerileri ifade edici dil becerilerinden farklı olarak; kendisine sunulan görsel ya da nesneler arasından istenileni vermeye yönelik olarak kurgulanmaktadır. İfade edici dil becerilerinde ise görsel ya da nesne sunulup '' Bu ne ? '' vb. soru kalıplarına cevap vermesi beklenir. Özel gereksinimli öğrencilerimizin bu aşamada olumlu yaşantılar edinebilmesi ve verimli bir seans süreci geçirebilmesi için etkinliklerin çeşitlendirilmesi ve öğrenci odaklı bir süreç planlanması esastır. Aynı zamanda önceki programları ne kadar başarılı şekilde uygularsak bir sonraki adımda o kadar başarılı bir öğrenim süreci yaşamamız kaçınılmazdır. Hazırbulunuşluğu yüksek çocuklar yeni becerileri çok daha hızlı ve kolay edinir.
.jpg)
Dil ve Konuşma Becerieri
Dil ve konuşma becerileri bir çok alt becerinin tamamlanmasından sonra tam özel eğitim programında yer alabilen, bireyin toplumda varoluşunu destekleyici en önemli beceri grubudur. Söz Öncesi iletişim Becerleri, Konuşmaya Hazırlık Egzersiz Programı, Alıcı ve ifade Edici Dil Becerileri Programları tamamlandıktan sonra temel soru kalıplarına cevap verme, 2/3 kelimelik cümleler ile isteklerini bildirme ve ya istemediklerini reddetme becerilerinin edinimi dil ve konuşma becerilerinin ilk odak noktalarıdır. Aşamalı olarak ek kullanımı ve cümle uzunluğunun arttırılmasının hedeflendiği program aslında özel gereksinimli bireyler için tüm özel eğitim süreci boyunca karşılarına çıkan en kritik becerileri içermektedir. Sosyal bağlamlarda yer edinen bireyler dil ve konuşma becerilerini belli düzeyde edinmiş bireylerdir. İletişim becerileri tüm becerilerin öğreniminde ön koşul olmasının yanında kişiler arası ilişkilerde de en önemli becerilerdir.
_edited.jpg)
Psiko-motor Beceriler
Kaba motor becerileri ve ince motor beceriler olmak üzere iki ana kategoride çalışma planları hazırlanan psiko-motor beceriler, gelişimin her aşamasında kritik düzeyde gördüğümüz bir beceri grubudur. Kaba motor beceriler; emekleme, oturma, yürüme ve koşma davranışları; zıplama , merdiven çıkma, engel üzerinden atlama gibi becerileri içerir. İnce motor beceriler;tutma, takma ve çıkarma, yırtma, yoğurma, dizme, kesme ve boyama gibi becerileri içermektedir. Gelişimin her döneminde edinimi hedeflenen beceriler için ön koşul beceriler arasında yer alan motor beceriler özel eğitimin her aşamasında yer alması ön görülen bir beceri grubudur.
Bilişsel Beceriler
Bilişsel beceriler alt kategorilerinde; Görsel Algı, İşitsel Algı, Dokunsal Algı, Eşleme Becerileri ve oldukça geniş bir grup olan Kavramlar grubundan oluşmaktadır. Özel Eğitim Sürecinde öğrenmeye hazırlık becerilerini tamamlamış bir özel gereksinimli bireyin okuma-yazma ve matematik programına yani ortalama olarak 7. yaşına kadar tüm eğitim sürecinde, eğitim programlarının içinde yer alması çok önemli bir beceri grubudur. Bilişsel beceriler, duyusal sınırlılıklardan ve dikkat becerilerinden oldukça fazla etkilenen bir alandır. Duyusal sınırlılıkları nedeniyle özel gereksinimli bireylerin algı becerilerinde zorlandıkları ve dikkat becerilerinde yaşanan, düşük dikkat süresi ya da kalitesi nedeniyle kavramlar gibi çok geniş bir alanda rutin bir öğrenim sürecini oturtamadıkları gözlemlenmiştir. Bilişsel becerilerin edinimini tamamlayan bireylerde yalnızca bilişsel beceriler alanında değil dil ve konuşma becerileri, erken okuma yazma becerileri, zihin kuramı becerileri gibi diğer beceri gruplarında da başarılı bir öğrenim süreci geçirdikleri gözlemlenmiştir.
.jpg)
Özbakım Becerileri
Bağımsız bir yaşama adım atmaya hazır mıyız? Bizi toplumsal yaşam alanlarında bağımsız kılan en güçlü beceri gruplarından biri özbakım becerileridir. Hem bireysel hem de gruplar halinde yaşadığımız ortamlarda hiç bir özel gereksinimli bireyin kişisel ihtiyaçlarını karşılamak için size ihtiyacı yok. Sizden beklentileri sadece zorlaştırmamanız. Özbakım becerileri, erken çocukluk döneminde tamamen aile tarafından karşılanarak özel gereksinimli bireylerin bu beceri alanında öğrenmesi gereken becerileri geciktirilmekte ve bu beceri alanı görmezden gelinmektedir. Asıl sorun yaşı ve fiziksel özellikleri gelişen bireylere özbakım becerilerini öğretmek konusunda aklı başına yeni gelmiş velilerimizdir. Çünkü artık her birey bu becerilerin kendi görevi olmadığını düşünerek yetişmiş olduğu için öğrenmesi değil öğrenmeyi kabul etmesi çok daha zor olacaktır. Özbakım becerileri ile kazanması hedeflenen, en başta motor becerilerde daha sonra sosyal becerilerde yaşanması muhtemel sınırlılıklarda bu durumun sonucu olacaktır.
İşte bu yüzden tam özel eğitim programı, bireyi gelişim alanlarının tamamını hedef alarak yetiştirmektedir.
.jpg)
Sosyal Beceriler
Toplumda yer edinmiş her birey için beceri repertuarında olması gereken temel beceri gruplarından biri ''Sosyal Beceriler''dir. Her yaş grubu için farklılaşan sosyal beceriler, bireyin içinde bulunduğu ortam ve koşullara uyum sağlamasını hedefleyen beceriler olarak tanımlanabilir. Bu cümleyi biraz daha açmak gerekirse bireyin okulda, sokakta, parkta, alışveriş merkezinde vb. mekanlarda uyması gereken kuralların öğretim süreci diyebiliriz. Sosyal becerileri gelişmiş özel gereksinimli bireyler daha verimli ve daha olumlu eğitim yaşantılarına sahiptir. Okulda uyması gereken kurallara ait becerileri repertuarında bulunduran özel gereksinmli bireyler akran etkileşimine daha açık olmaktadır. Akran etkileşiminin en önemli yanlarından biri; özel gereksinimli bireylerin sosyal etkileşim konusunda ki sınırlılıklarını aşmaları konusunda sağladığı destektir. Bir diğer yandan özel gereksinimli bireylerin kazanımlarının dışında ebeveynler de sosyal ortamlardan uzaklaşmak yerine artık daha aktif olacaklardır. Bu durum sağlıklı ebeveynlerin oluşmasını sağlarken aynı zamanda, sağlıklı ebeveynler sağlıklı özel gereksinimli bireyler yetiştirecektir.
Bütün çerçeve göz önüne alındığında '' Sosyal Beceriler '' hem özel gereksinimli bireyler hem de aileleri için öncelikli beceri gruplarındandır.
Erken Okuma Yazma ve Matematik Becerileri
Erken okuma-yazma ve matematik becerileri tüm bireylerin okul öncesi eğitim sürecinde, ilkokula hazırlandığı ve ilkokul sürecinde karşılaşacakları okuma-yazma ve matematik becerilerine yönelik hazırbulunuşluklarının hedef alındığı becerilerdir. Alıcı ve ifade edici dil becerileri, gruplama/sınıflama becerileri, nesneler hakkında işlev bilgisi, sesbilgisel farkındalık becerileri, dinlediğini anlama becerileri bireyleri okuma becerilerine hazırlarken; çizgi çalışmaları, adını görsel olarak yazabilme, noktalar ile şekil oluşturma vb beceriler yazma becerilerine hazırlamaktadır. Matematik becerilerine ise örüntüler, dokunarak sayma becerisi, rakam yazma ve ayırt etme becerisi, matematik için ön koşul kavramlar vb beceriler ile hazırlanmaktadır. Parçalar bir araya getirildiğinde; ilkokul sürecinde karşılacakları zorlu süreci çok kolay atlatan öğrencileri oluşturmaktadır.
Özel gereksinimli olsun olmasın tüm bireyler, ilkokul sürecinde akademik becerilerde zorlandıklarında bu durum yalnızca akademik beceriler ile sınırlı kalmamaktadır. Sosyal, duygusal ve psikolojik anlamda da olumsuz yaşantılar biriktirmektedirler. Tüm bunların önüne geçmek ancak her bireyin 4/6 yaş aralığında erken okuma-yazma ve matematik becerilerini edinmeleri ile mümkün olmaktadır.
.jpg)
Okuma-Yazma ve Matematik Becerileri
Okuma-yazma ve matematik becerileri tüm bireylerin akademik eğitime ilk adımı değil midir sizce de ? En kıymetli dönemimiz ilkokulun ilk yılıdır. Gelişimsel farklılıklara takılmadan yaklaşalım konuya; okuma-yazma ve matematiğe ait ilk beceriler nasıl öğrenildiyse insan hayatı boyunca aynı şekilde gider. Bu nedenle bu süreç kıymetli olduğu kadar da kritik bir süreçtir. Her bireyin ilgileri gibi öğrenim ihtiyaçlarıda farklılaştığından özellikle 6 / 7 yaş döneminde öğretmenden, öğrenmekten ve öğretim ortamından soğuması ve arkasından gelen başarısızlık, ihtimaller arasında girmektedir. Biz eğitimciler robot yetiştirmiyoruz; insan yetiştiriyoruz. Bu yüzden gelişim çağında olan tüm bireylerimizin özellikle attığı ilk adımda onları eğitim hayatında çok güzel karşılamalıyız.
İhtiyaçları doğrultusunda değişen eğitim ve öğretim sürecinde kaybedilen bir şey yoktur aksine her bireyin kazancı vardır. Okuma yazma ve matematik becerileri gibi kritik beceri gruplarında standardın kalıplarını yıkıp merkeze öğrenciyi alırsak her öğrenci başarabilir. Bu konuda Albert Einstein der ki ''Aslında herkes dahidir. Ama siz kalkıp bir balığı, ağaca tırmanma yeteneğine göre yargılarsanız, tüm hayatını aptal olduğuna inanarak geçecektir''. Asla vazgeçmeyin herkes öğrencinin başarılı olduğu bir hayat penceresi vardır. Bizim görevimiz öğrencilerimize o pencereyi aralamaktır.
Zihin Kuramı Becerileri
Zihin kuramı; bireyin, diğer insanların davranışlarını yorumlarken '' niyet, duygu, ima, şaka '' vb. soyut durumlarıda hesaba katmasından bahseder. Karmaşık bir biliş düzeyi olan zihin kuramı yaşam boyunca devam eden bir öğrenim alanıdır. Zamanla değişen yaş düzeyi ve gelişen bireylerle beraber ileri aşamalarında atasözleri ve deyimler karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni bazı zihin kuramı becerilerini öğrenebilmek için gerekli bilişsel düzeye ulaşmamız gerektiğidir. Aslında zihin kuramı bir bebeğin siz gülümserken size katılması gibi ortak dikkat ve taklit gibi ön koşul beceriler ile başlamaktadır. Süregelen yaşantımızın tamamına yayılmış şekilde yer alan zihin kuramı; ilerleyen yaşlarda edindiğimiz '' Bir kişinin bakışlarından anlam çıkarabilmek'' gibi becerileri de içermektedir.
Özel gereksinimli bireylerde bir çok beceri alanı gibi zihin kuramı becerileri de farklı etkinlik ve örnekler ile öğretilebilmektedir. Zihin kuramı becerilerini edinmeye başlayan özel gereksinimli öğrencilerimizin diğer tüm gelişim alanlarında akranları ile aralarında ki farkı büyük oranda kapatmış olmasını bekliyoruz.
Hiç bir şey imkansız değildir; özel gereksinimli bireyler gerçek bir amaç ve iyi planlanmış uygulamalar ile zihin kuramı becerilerini edinebilirler.